Geschiedenis – Van nul tot nu

In 1995 kreeg De Boschboom een verzoek van het Noord-Brabants Genootschap. ‘Of de vereniging mee wilde denken over de organisatie van plaatselijke dialectdictees en over de spelling van die hersenbrekers’. Frans van Gaal die toen voorzitter van De Boschboom was, zag een Bosch dictee wel zitten. Harry van den Berselaar zou de historische vereniging vertegenwoordigen in de Brabantse werkgroep.

Op dat moment telde Noord-Brabant al een aantal lokale dictees. In 1996 vond de eerste editie plaats van het Grôôt Bosch Dictee (GBD). In de Muzerije gingen 30 ‘Bossche prominenten’ de strijd aan met elkaar. Het publiek schreef mee. Het begin van een mooie traditie?

Zweten

Als het aan samensteller Harry van den Berselaar had gelegen, was het bij die ene keer gebleven. Bij het schrijven van jaargang 1996 had hij peentjes zitten zweten. Bosch spreken is tot daar aan toe, maar schrijven… Een Groen Boekje voor de Bossche spelling en een Bossche grammatica zouden in die periode wel handig geweest zijn. Zoals veel auteurs die aan beide zijden van de staatsgrens hun Brabantse dialect op papier willen zetten, koos hij voor de aanwijzingen van de Nijmeegse Centrale voor Dialect- en Naamkunde en voor het commentaar van een aantal ‘wijze mannen’.

Het vervolg

Er kwamen nog 10 edities van het GBD. Elke jaargang werd vooraf kritisch getoetst door wat een vaste ploeg werd: Danny van Nimwegen (voorlezer), Jan van Berkom (voorzitter jury), Lambert van de Wiel (organisator) en Erwin Verzantvoort. Als de stemmen staakten, vormde Danny de standaard. ‘Gij moet ’t uit oewen bèk kunne krijge’ (Jij moet het kunnen zeggen) werd een gevleugelde uitdrukking.

Het dialect mocht weer in Nederland. Ook het aantal publicaties over het Bosch groeide. Maar na 11 GBD’s vonden Harry (1947), Danny (1948)en Lambert (1932) het ‘genocht’ (genoeg). Ze zochten naar een jonge ploeg opvolgers. Editie 2007 is geschreven door Gerlaine Piters-Jansen (1972) om voorgelezen te worden door William Bekker (1970). De organisatie komt in handen van Erik Kuipers (1973). Jan van Berkom (na Frans van Gaal en Coen Free) al heel wat jaren juryvoorzitter, plus Erwin Verzantvoort blijven nog even ‘wijs’.

Na twee uitstekende dictees van de hand van Gerlaine Piters komt er opnieuw wijziging in de samenstelling van de groep die namens de CHV De Boschboom het dictee organiseert.

Maria Westerwoudt neemt de gehele organisatie van het Dictee over, Jan van Berkom draagt het jury-voorzitterschap over aan Erwin Verzandvoort. Frans Finkers, veelvuldig winnnaar van het dictee gaat vanaf 2009 de teksten schrijven. Die worden vanaf dat moment voorgelezen door het Bossche bèkske Ans van Dartel.

Van meet af aan is duidelijk dat Frank Finkers niet van plan is het zijn eerdere mededingers gemakkelijk te maken.

Niet alleen de deelnemers krijgen het zwaar te verduren, ook juryleden/correctoren Anne-Marie van den Berselaar, Annemie Heeren en Wilhelmine van den Heuvel hebben er hun handen vol aan.

Bossche uitdrukkingen en gezegdes blijven een vast onderdeel van het dictee.